Architecten

door Karel Wagemans

Aan de bouwkundige vormgeving van het Statenkwartier hebben meerdere architecten indertijd hun eigen karakteristieke bijdrage geleverd. Een aantal van hen heeft er ook zelf gewoond en die worden hierna in volgorde van hun geboortejaar genoemd. Indachtig de uitspraak, dat de vorm vaak meer zegt dan de vent, leggen de opgenomen foto’s beeldend getuigenis af van hun rijke nalatenschap.

Nicolaas Molenaar (1850-1930) woonde van 1905 tot 1930 aan de Statenlaan 21. Dat huis was er eentje van de daar door hem ontworpen rij met de nummers 11-33. Ook de ontwerpen van Statenlaan 1-7 en 2 zijn van zijn hand, evenals die van de huizen op het Statenplein 4-13/Willem de Zwijgerlaan 1-5. Andere ontwerpen van Molenaar buiten de wijk zijn te vinden in de Zeeheldenbuurt (rooms-katholieke kerk Elandstraat) en in Duinoord (Sweelinckplein).

Statenlaan 1-3, 1967 (HGA)

Jan Willem Bosboom (1860-1928) woonde van 1912 tot 1915 in de Van der Heimstraat 6. Van zijn hand is het hoekpand Prins Mauritsplein 20/Frederik Hendriklaan 58. Andere ontwerpen van Bosboom buiten de wijk zijn te vinden in het centrum (voormalig filmhuis Denneweg) en de Zeeheldenbuurt (Anna Paulownaplein).

Prins Mauritsplein 20/Frederik Hendriklaan 58, 1987 (HGA)

Zacharias Hoek (1863-1943) woonde van 1914 tot 1917 in de Antonie Heinsiusstraat 2 en van 1926 tot 1927 in de Van Beverningkstraat 225. Van zijn hand is de rij huizen aan de (huidige) Cornelis de Wittlaan 59-81. Andere ontwerpen van Hoek buiten de wijk zijn te vinden in het centrum, Duinoord en Zorgvliet.

Evacuatie Cornelis de Wittlaan 59-77 – toen nog Stadhoudersplein, 1943 (HGA)

Veelal begonnen degenen, die zich later bouwkundige of bouwmeester zouden gaan noemen, hun loopbaan als timmerman. Een voorbeeld hiervan vormen de broers Johannes Pieter Thierry (1869-1943) en Johannes Jacobus Thierry (1873-1952). De jongste, met de roepnaam Johan, bouwde het rijtje Adriaan Pauwstraat 7-19 – vrijwel een replica van de Nicolaistraat 9-21 in Duinoord en eveneens van zijn hand. Hij woonde van 1913 tot 1914 in de Antonie Duyckstraat 130.  Zijn oudere broer Piet, die onder meer het blok huizen aan de Aert van der Goesstraat 1-27 neerzette, woonde van 1907 tot 1921 om de hoek op het Frederik .Hendrikplein 1 en vervolgens tot 1927 in de Van Beverningkstraat 99a. Twee gevelstenen herinneren aan zijn bouwactiviteiten in onze wijk. Ze zijn te vinden op de Aert van der Goesstraat 27 (met het jaartal 1906) en op de Van Boetzelaerlaan 135 (met het jaartal 1911).

Foto gevelsteen Van Boetzelaerlaan 135 (O. Cools)

Hendrik Rutgers (1879-1955) woonde van 1909 tot 1916 in de Antonie Duyckstraat 123 en van 1938 tot 1942 in de Van Beuningenstraat 63. Van zijn hand is rij huizen aan de Frederik Hendriklaan 79-85/Bentinckstraat 126. Rutgers hield van 1911 tot 1918 kantoor in het hoekpand aan de Frederik Hendriklaan 85.

Frederik Hendriklaan 83-85, 1977 (HGA)

Willem Greve jr. (1880-1962) woonde van 1919 – met een onderbreking vanwege de evacuatie – tot in de jaren 1950 in de Frankenstraat 94. Van zijn hand is het garage- annex woningcomplex in de Van Beverningkstraat 229-239. Greve was ook (mede)ontwerper van een aantal hoven in Duindorp, waaronder het Zeezwaluwhof. 

Van Beverningkstraat 229-239, 1911 (HGA)

Lodewijk Marinus van den Berg (1886-1952) en Jan Jurjen Groenema (1894-1965) waren als technisch geschoolde architecten eind jaren 1920 de ontwerpers van het vroegere woonhotel de Cats Heuvel, na grondige renovatie in 2004-2006 weer een fraai appartementencomplex. Ten tijde van de bouw woonden zij allebei in de wijk: Van den Berg van 1928 tot 1932 aan de Johan van Oldenbarneveltlaan 112 en Groenema van 1924 tot 1930 aan de Prins Mauritslaan 80. Toen het woonhotel gereed was, betrok Groenema er zelf een appartement. Hij en Van den Berg werkten inmiddels opnieuw samen aan twee soortgelijke complexen, Duinwijck in het Benoordenhout en Carnegieplein in Zorgvliet. Toen dat eerste gebouw eind 1932 in gebruik werd genomen, verhuisde Groenema naar die locatie.

Cats Heuvel, 1942 (HGA)

Een architect van later datum is Sjoerd Schamhart (1919-2007), die eerst in het ouderlijk huis aan de Willem de Zwijgerlaan 94 en vanaf het begin van de jaren 1960 tot halverwege de jaren 1990 aan de Statenlaan 85 woonde en werkte. Hij ontwierp het gebouw, waarin nu het Fotomuseum en het museum voor hedendaagse kunst KM21 onderdak vinden, maar indertijd (1962) bestemd was als vleugel van het toen nog zo geheten Gemeentemuseum. Andere gebouwen van zijn hand buiten de wijk zijn het gebouw van de visafslag te Scheveningen (1964) en het appartementencomplex Couperusduin aan de Burgemeester Patijnlaan (1975).

Schamhartvleugel van – toen nog – het Gemeentemuseum, 1963 (HGA)

De architectuur van het Statenkwartier viel overigens niet bij iedereen in de smaak. Zie in dat verband:  De cauchemar van Couperus! (13 januari 2023).